KLEOPATRA VII WIELKA – MAREK ANTONIUSZ

Kto z nas nie słyszał o pięknej królowej egipskiej Kleopatrze (ur. 69 r. p.n.e., zm. w 30 r. p.n.e.)? Pewnie nikt. Ta sprytna kobieta, zasłynęła w historii swoją bystrością, odwagą i zdeterminowaniem oraz, tym że udało jej się rozkochać w sobie dwóch potężnych mężczyzn: Juliusza Cezara i Marka Antoniusza. Ale czy któremuś z nich udało się zdobyć jej serce? Odpowiedź brzmi tak. Rzymski wódz i genialny polityk Marek Antoniusz ( ur. 83 r. p.n.e. zm. w 30 r. p.n.e.) zdobył miłość potężnej królowej. A jakie było ich łączące uczucie i ich historia? Zobaczcie sami. 

Kleopatra Wielka czy też Kleopatra VII Filopator, pochodziła z dynastii Ptolemeuszy. Jej ojcem był Ptolemeusz XII Auletesa, król egipski, a matką prawdopodobnie jego żona, a zarazem siostra Kleopatra V Trifeny. Przyszła królowa miała liczne rodzeństwo, ale w historii zapisały się tylko nazwiska 2 młodszych braci: Ptolemeusza XIII Dionizosa i Ptolemeusza XIV oraz 2 starszych sióstr: Bereniki IV i Kleopatry VI, oraz jednej młodszej Arsinoe IV. Kleopatra urodziła się w Aleksandrii, która była stolicą państwa. Do czasów objęcia przez nią tronu, mało o niej wiadomo. Na pewno była bardzo inteligentna, choć historia bardziej skupia się na jej urodzie. Niewątpliwie dorastając na dworze miała dostęp do wielu informacji i wiedzy, co uczyniło z niej potężna królową. Źródła podają, że Kleopatra znała aż 9 języków (w tym egipski- jedyna ze swojego rodu), a także znała tajniki astronomii, medycyny, matematyki, dyplomacji i literatury. Zanim Kleopatra objęła tron, zasiadał na nim jej ojciec (ponoć okrutny i słaby władca), ale w 58 r. p.n.e. władzy pozbawiła go jego córka Berenika ( żonata ze swoim kuzynem, którego kazała udusić, by móc wyjść za mąż za Archelausa). Podczas jej panowania w dziwnych okolicznościach zmarła Kleopatra VI. Ojciec nie mogąc pogodzić się z utrata tronu w 55 r. p.n.e. zaczął starać się o odzyskanie władzy. Gdy to nastąpiło uśmiercił Berenikę i jej męża. Kleopatra jako najstarsze jego dziecko objęła w 51 r. p.n.e. tron, po jego śmierci. Miała wówczas 17 lat i zgodnie z tradycją władców egipskich, wyszła za mąż za swojego młodszego brata, Ptolemeusza XIII (12 lat). 

Brat królowej był reprezentowany przez swojego nauczyciela, który to zaczął knuć przeciwko pięknej Kleopatrze. Udało mu się odsunąć królową od władzy i w 48 r. p.n.e. zesłać do Syrii, wraz z młodszą siostrą Arsinoe. W tym czasie Ptolemeusz prowadził wojnę domową z Juliuszem Cezarem. Po batalii pod Farasalą, Cezar udał się do Aleksandrii. W tym czasie poznał Kleopatrę, która dostała się do pałacu zwinięta w dywan, by z nim porozmawiać. Sprytna królowa została jego kochanką i to ją poparł Cezar w konflikcie z Ptolemeuszem. Postanowił przywrócić ją do władzy i posadzić na tronie obok brata. Jak widać Kleopatra miała ogromny wpływ na swojego kochanka. Cezar był znanym z rozwagi, dobrym politykiem, który bez problemu oddzielał sprawy prywatne od zawodowych, dlatego tym bardziej jest zastanawiające jak Kleopatrze udało się go przekonać. Najwidoczniej miała do tego dar. Sam Cezar tak opisywał swoje zostanie w Egipcie: "Pozostałem dla Kleopatry. W wypadku mojego wyjazdu byłaby ona narażona na śmiertelne niebezpieczeństwo. Dla niej zaniedbałem sprawy Imperium". Jednak jej bratu nie spodobało się takie rozwiązanie i postanowił odzyskać władzę siłą. Na skutek walk zginął w 47 r. p.n.e., a Juliusz Cezar zwyciężył.  Kleopatra powróciła na tron, tym razem poślubiając kolejnego brata Ptolemeusza XIV (miał ok. 10 lat). Królowa by uczcić odzyskanie władzy, udała się wraz z Cezarem w 2 miesięczną podróż po Nilu. To tu najprawdopodobniej zostało poczęte ich dziecko. Kleopatra urodziła zdrowego chłopca, Ptolemeusza XV Cezara zwanego Cezarionem tj. Małym Cezarem (ojciec go uznał). Juliusz Cezar powrócił do Rzymu, zostawiając w Aleksandrii 3 legiony, które miały strzec ukochaną i syna. Po roku czasu od wyjazdu, Kleopatra została zaproszona do Rzymu, gdzie udała się wraz z mężem i synem. Kiedy przybyła do wiecznego miasta, została przywitana z ogromnym entuzjazmem i hołdem. Ponoć po ulicach przetoczył się przepiękny orszak. Niestety szła w nim też siostra królowej Kleopatry Arsinoe, jako niewolnica (opowiedziała się po stronie Ptolemeusza XIII podczas jego konfliktu z siostrą). Cezar uratował jej życia, ale Marek Antoniusz później kazał ją zabić. Oficjalnym powodem przybycia do Rzymu, było odnowienie przyjaźni Egipsko-Rzymskiej, jednak sprytna królowa, najprawdopodobniej chciała usidlić Cezara, przy czym zapewniając ich synowi prawo do Egipskiego tronu. Kleopatra spędziła w willi Cezara 2 lata. Wódz ubóstwiał ją i obsypywał licznymi prezentami i tytułami m. in. postawił jej pomnik w świątyni Wenus Genetrix. Ten związek nie podobał się Rzymianom oraz jego żonie Kalpurni i senatorom. Głoszono pogłoski jakoby Cezar chciał ożenić się z Kleopatrą i zasiąść na tronie Rzymu jako król, znosząc republikę. W wyniku spisku Cezar został zasztyletowany 15 marca 44 r. p.n.e.. Wystraszona Kleopatra uciekła do Egiptu wraz ze swoim dworem. Po powrocie najprawdopodobniej kazała otruć swojego brata Ptolemeusza XIV, w skutek czego zmarł. Królowa po tym „incydencje” podniosła do rangi współregenta swojego syna. 

Elizabeth Taylor jako Kleopatra w filmie o tym samym tytule. (www.threadforthought.ne)

Marek Antoniusz urodził się w Rzymie, jego ojcem był Marek Antoniusz Kretyka, a matką Julia, bliska krewna samego Juliusza Cezara. Niestety jego ojciec zmarł w młodym wieku, a matka ponownie wyszła za mąż. Ojczym jego został stracony na rozkaz Cycerona, co wywołało w Marku nienawiść do niego. W młodości Marek Antoniusz prowadził rozwiązły tryb życia. Wraz z braćmi (Lucjusz i Gajusz) i dwoma przyjaciółmi, uprawiał hazard, pijaństwo i wypełniał życie licznymi romansami. W 63 r. p.n.e. udał się on do Grecji, gdzie miał studiować retorykę, zamiast tego jednak wstąpił do legionów zmierzających do Syrii. Podczas tej kampanii okazało się, że ma duży talent jako dowódca jazdy co zapoczątkowało jego długą karierę wojskową.  W 54 r. p.n.e. został dowódcą armii Cezara w Galii. Po raz kolejny wykazał się umiejętnościami, czym zasłużył sobie na przychylność i uznanie Juliusza Cezara. Z czasem zdobył jego zaufanie, stając się jego sojusznikiem. Pogłoski głoszą, że Markowi Antoniuszowi zdarzało się wywoływać zamieszanie w wojsku, co nie do końca podobało się Cezarowi, jednak jego oddanie, spowodowało, że dostawał coraz ważniejsze zadania. W 52 r. p.n.e. otrzymał stanowisko kwestora (miał duże poparcie Cezara), w 50 r. p.n.e. został członkiem kolegium augurów, a w 49 został trybunem ludu. Ten ostatni urząd był na rękę Cezarowi, bo imperium ogarnęła wojna domowa, a Marek Antoniusz opowiedział się po stronie Cezara, który był w konflikcie z Pompejuszem i konserwatywnym skrzydłem senatu.  Marek Antoniusz poświęcił się polityce. Reprezentując Cezara w senacie, wywołał niezadowolenie senatorów przez co został usunięty. Wtedy to dołączył do wojsk Cezara stacjonujących na północy. Marek Antoniusz stał się jedną z ważniejszych postaci wojny domowej w Imperium. W 48 r. p.n.e. Cezar okazał ogromna zaufanie Antoniuszowi, mianując go dowódcą lewego skrzydła swej armii w  zwycięskiej bitwie pod Farasalos. Cezar został dyktatorem, a Marek dowódcą jazdy. Kiedy Cezar udał się do Afryki, w 47 r. p.n.e., rządy w Rzymie sprawował Antoniusz. Jednak nie posiadał on umiejętności administracyjnych i doprowadził do licznych konfliktów w mieście. Niezadowolony Cezar odsunął go od odpowiedzialności na 2 lata. W 44 r. p.n.e. udało się Markowi Antoniuszowi powrócić do łask Cezara i został wybrany konsulem. Cezar również nim został, po raz piąty. W trakcie świąt Luperkali Antoniusz podarował Cezarowi królewski diadem, który ten odrzucił. Po śmierci Cezara Antoniusz obawiał się spiskowców, gdyż był sprzymierzeńcem zamordowanego. Jednak był on sprytnym politykiem i udało mu się przejąć m. in. skarb państwa, jak i dokumenty z kancelarii Cezara. Pozornie zawarł przymierze ze spiskowcami, jednak po wygłoszeniu przez niego mowy na pogrzebie Cezara, lud rzymski wygonił zdrajców z miasta. Władza nad Rzymem została podzielona na trzy osoby: Marka Antoniusza, Oktawiana Augusta i Marka Lepidusa. Zostali oni powołani na 5 lat jako triumwirowie. W tym czasie w senacie Cyceron wygłosił 14 filipik krytykujących Antoniusza. Marek Antoniusz postanowił uśmiercić Cycerona i do tego celu wynajął siepaczy. Nazwano to proskrypcjami, które spowodowały śmierć wielu Rzymian. Lepidus przejął władzę na zachodzie imperium, Oktawian został w Italii, a Antoniuszowi dostała się wschodnia część. 

 

MIŁOŚĆ

Kleopatra i Marek Antoniusz spotkali się po raz pierwszy w 42 r. p.n.e. w Tarsie, gdzie wezwał ją Antoniusz. Trwały tam rozmowy dotyczące nowej organizacji wschodu. Obydwoje mieli interes w tym by się sobą nawzajem zainteresować. Ona miała pieniądze, które Antoniuszowi by się przydały, a on władzę. Razem udali się do Aleksandrii. Była kochanka Cezara, tak mocno oczarowała Antoniusza, że stała się też jego nałożnicą. Kleopatra zakochała się w jego słowach, prostocie, hojności, dowcipie i wysokim urodzeniu. W trakcie jego pobytu w Egipcie, w Italii wybuchła rewolucja. W tym czasie Kleopatra spodziewała się bliźniąt: Kleopatry Seleny i Aleksandra Heliosa (40 r. p.n.e.). Mimo to Antoniusz opuścił Egipt gdyż na czele rewolucji stanęła jego żona Fulwia i jego brat Lucjusz. Zostali oni jednak pokonani przez Oktawiana. Fulwia została wygnana i wkrótce zmarła. Antoniusz postanowił zawrzeć przymierze z Oktawianem. Potwierdziło je małżeństwo z Oktawią, siostrą Oktawiana i traktat w Brundizjum. Z nową żoną Antoniusz miał dwie córki, obie nosiły imię Antonina (!). Jednak między Antoniuszem, a Oktawianem często dochodziło do kłótni. Kolejny konflikt udało się załagodzić Oktawi. Został podpisany kolejny traktat w Tarenie w 38 r. p.n.e., odnawiający triumwirat o kolejne 5 lat. Mimo wszystko Antoniusz nie ufał swojemu szwagrowi. Powrócił do Aleksandrii i pożyczył od Kleopatry pieniądze, bo Rzymowi (37 r. p.n.e.) zagrażali Partowie. Kampania przeciwko nim się nie udała. W tym czasie Oktawian usunął od władzy Lepidusa i rzucając oskarżenia przeciwko Markowi Antoniuszowi, zyskiwał poparcie wśród arystokracji. Antoniusz nie powrócił do Rzymu, a został z Kleopatrą. Rok później najprawdopodobniej się pobrali, ale nie jest to pewna informacja. Nawet jeśli doszło do małżeństwa w świetle prawa rzymskiego było ono nie ważne, bo zabraniało obywatelom rzymskim brać ślub z kimś kto nim nie był. Jedno jest pewne królowa urodziła mu syna Ptolemeusza Filadefosa (36 r. p.n.e.). Oktawia postanowiła jednak walczyć o męża i go odzyskać. Wybrała się po niego do Egiptu. Kiedy była już w Atenach, Antoniusz wysłał jej list by tam na niego zaczekała. Jednak zakochana Kleopatra nie pozwoliła Markowi wyjechać z Egiptu, by spotkał się z żoną. Oktawia musiała powrócić do Rzymu sama. Antoniusz udał się z kolejną kampanią do Armenii. Tym razem udało mu się podporządkować nowe ziemie oraz porwał do Egiptu króla osmańskiego Artwazdesa II. Podczas triumfowania w Aleksandrii ogłosił zerwanie porozumień z Oktawianem. Rzymowi coraz bardziej nie podobało się to co wyprawia Antoniusz. A on nic sobie z tego nie robiąc ogłosił siebie i swoją ukochaną Kleopatrę żywymi bogami : nową Izyda i nowym Dionizosem. W 34 r. p. n.e. przyznał swoim dzieciom królestwa . I tak o to Kleopatra Selena została królową Cyrenajki  i Krety, syn Aleksander Helios władcą Armenii i Patrii, Ptolemeusz Filadefosa dostał Syrie i Cylicję, a Cezarion (syn Kleopatry i Cezara) dostał tytuł Króla Królów, został współwładcą Egiptu i legalnym spadkobierca oraz synem Cezara. Posuniecie to spowodowało uderzenie w podstawy władzy Oktawiana, jako adoptowanego syna Cezara i jego dziedzica.  W 33 r. p.n.e. wybuchła kolejna wojna domowa. Oktawiana oskarżano o sfałszowanie testamentu Cezara oraz uzurpację władzy, a Antoniusza o nielegalne sprawowanie władzy w prowincjach, prowadzenie kampanii wojennych bez zgody senatu i dążenie do władzy królewskiej. Oktawianowi udało się przekonać senat do wojny z Egiptem i w 31 r. p.n.e. doszło do fatalnej w skutkach morskiej bitwy pod Akcjum. Flota Aleksandra i Kleopatry została zniszczona więc uciekli oni do Aleksandrii. Oktawian jednak nie odpuścił i w 30 r. p.n.e. (10 miesięcy po poprzedniej bitwie) zaatakował miasto. Niestety i tą  batalię Antoniusz przegrywa. Znowu ucieka. Marek Antoniusz postanowił po tej klęsce odebrać sobie życie, przebijając się szpadą. Pogłoska głosi, że Oktawian rozpuścił plotkę, że Kleopatra nie żyje i zrozpaczony Antoniusz popełnił samobójstwo (1 sierpnia). Czy było ono  wynikiem poniesionej klęski czy też fałszywym plotkom nie wiadomo. Natomiast wiadomo, ze Kleopatra wraz z dziećmi dostała się do niewoli Oktawiana. Kiedy dowiedziała się o śmierci ukochanego, również postanowiła popełnić samobójstwo. Wcześniej jednak liczyła, że uda jej się uwieść Oktawiana, jednak ten był zakochany w swojej żonie Liwii. Chciał jedynie zakuć Kleopatrę w kajdany i triumfować. Jeśli jednak podejrzewacie, że Kleopatra nie kochała Marka Antoniusza bo próbowała uwieść Oktawiana, to nic mylnego. Kleopatra próbowała tylko za wszelką cenę ratować życie własnych dzieci. Kiedy jednak została otrącona przez Oktawiana, postanowiła dołączyć do Antoniusza na tamtym świecie. Nie chciała zostać niewolnicą jak jej siostra i iść w orszaku jako niewolnica przez ulice Rzymu. Poprosiła by przyniesiona jej kosz fig, w którym ukryte były żmije lub kobra, napisała list pożegnalny z prośbą by pochowano ją obok Marka Antoniusza i pozwoliła się ukąsić kobrze królewskiej. Od tamtego momentu kobra ta nazywa się wężem Kleopatry. Zmarła mając 39 lat (12 sierpnia).

                                 

(...) zastali Kleopatrę nieżywą na złotym łożu przyozdobionym po królewsku. Z owych dwu kobiet jedna, już martwa u stóp jej leżała, a druga, Charmiona, już osłabiona, z bólem głowy, przyozdabiała głowę Kleopatry w diadem. Ktoś się odezwał zagniewany: "Tak Charmiono? To pięknie?" − odpowiedziała: "Bardzo pięknie. I należy się potomkini tak mnogich królów". I nie rzekłszy nic więcej tamże upadła koło łoża martwa.

— Plutarch z Cheronei "Żywot Antoniusza" 85, 86 [w:] "Żywoty sławnych mężów"

Oktawian wyprawił Antoniuszowi godny pogrzeb wielkiego wodza, w końcu był mężem jego siostry. Zanim Kleopatra popełniła samobójstwo była przez niego dobrze traktowana i pilnowana by sobie nic nie zrobiła. Jednak ona przechytrzyła Oktawiana. Obecnie podejrzewa się, że Kleopatra nie zginęła od ukoszenia węża, a została otruta przez dwie wierne swoje służki, które to również popełniły samobójstwo. Królowa Egipska była ostatnim faraonem i niezależnym władcą. Po niej kraj został rzymska prowincją, rządzącą przez namiestników i nie odzyskał dawnej świetność. Oktawian kazał udusić syna Cezara i Kleopatry Cezariona, gdyż bał się, że pozostawienie go przy życiu będzie zalążkiem do kolejnych wojen domowych, a resztę dzieci odesłał do Rzymu, pod opiekę Oktawii. Cóż za ironia, że to ona wychowywała dzieci kobiety, która odebrała jej męża. Kleopatra Selena została żoną króla Mauretanii Juby II. Co do reszty dzieci nie wiadomo jak potoczyły się ich losy. 

INFORMACJE UZUPEŁNIAJĄCE:

Marek Antoniusz był 5 krotnie żonaty, jeśli uznać, że z Kleopatrą również zawarł związek małżeński. Pierwszą żoną była Fadia. Nic o niej nie wiadomo. Drugą Antonia Hybryda, kuzynka Antoniusza. Mieli córkę Antoninę. W 47 r. p.n.e. Antoniusz się z nią rozwiódł, gdyż ona związała się z Dolabellą. Trzecia żona Fulwia, była dziedziczką sporej fortuny. Przed Antoniuszem miała 2 mężów i 4 dzieci z nimi. Można przypuszczać, że Antoniusz wziął z nią ślub (46 r. p.n.e.) ze względu na jej majątek. Wspierała go finansowo. Antoniuszowi urodziła 2 dzieci: Marka Antoniusza Antyllusa i Jullusa Antoniusza. Zmarła na wygnaniu. Czwartą żoną była Oktawia Młodsza, o której wspominam wcześniej. Była bardzo piękna, przed Antoniuszem była żonata jednokrotnie i z tego małżeństwa miała 3 dzieci. Z dziećmi urodzonymi Antoniuszowi było ich już 5. Na początku małżeństwa z Antoniuszem udało jej się odwieść męża od kochanki. Byli bardzo szczęśliwi. Jednak jej męża ciągnęło na wschód do Kleopatry. Podejmowała próby odzyskania męża, jednak nie skutecznie. Pozostała mu jednak wierna. W 32 r. p.n.e. Antoniusz rozwiódł się Oktawią, ogłaszając Kleopatrę jego żonę. Po śmierci Antoniusza Oktawia opiekowała się jego dziećmi z poprzednich małżeństw, w tym Kleopatry.

Obecnie uważa się, że Kleopatra nie była aż taką pięknością, jak sądzono. A to za sprawą srebrnego dinara, nie dawno odnalezionego, na którym widnieje wizerunek królowej.

 

Kleopatra inspiruje wielu artystów, malarzy, poetów, muzyków, dramaturgów, powieściopisarzy, reżyserów, a nawet fryzjerów i projektantów mody, ale również wiele zwykłych kobiet, które upodabniają się do słynnej królowej. Powstało wiele dzieł o tytule „Kleopatra” m.in. Samuela Daniela (tragedia), Pietro Cossa (dramat), Ludwika Hieronima Morstina (sztuka), Domenico Cimarosa (opera), Hektor Berlioz (oratorium). Najbardziej znane jednak jest dzieło Szekspira „Antoniusz i Kleopatra”. W 1917 r. powstał film z Tedą Barą w roli głównej, w 1934 r. z Claudette Colbert, ale najbardziej znany to ten z 1963 r. z Elizabeth Taylor i Richardem Burtonem. Wszystkie trzy nosiły tytuł „Kleopatra”.  Powstały też dwie powieści „Kleopatra” i „Królowa” K. Essen. 

 

Katy Perry jako współczesna Kleopatra w swoim teledysku "Dark Horse"

Źródła:

http://historia_kobiet.w.interia.pl/teksty/kleopa.htm

http://www.imperiumromanum.edu.pl/marek_antoniusz.html

http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/760627,Marek-Antoniusz-Dal-sie-%E2%80%9Copetac-Kleopatrze

http://www.histurion.pl/historia/starozytnosc/rzym/antoniusz_i_kleopatra_-_wielki_romans/2.html

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kleopatra_VII