Po wcześniejszych dwóch historiach przedstawionych przeze mnie, pewnie nie dziwią was już małżeństwa aranżowane, w tym z dziećmi. Dziś pewnie wydaje nam się to wstrętne i okropne, ale kiedyś była to niestety norma. Co może dziwić, to do takich małżeństwo dochodziło często w rodzinach królewskich, które słynęły z dobrego wykształcenia. I tak o to przedstawiam kolejną historię, która może budzić zdziwienia. Jednak mam nadzieję, że was mile zaskoczy…
Czy 26 (17[1]) lat różnicy między dwojgiem ludzi to dużo? Czy można kochać, mimo takiej różnicy wieku? Czy małżeństwo dziecka z dorosłym mężczyzną ma prawo przerodzić się w prawdziwe i głębokie uczucie, a tym samym w stabilny związek? Jeśli chcecie poznać odpowiedzi na te pytania poznajcie historię Bereniki i Ptolemeusza III.
[1] Wikipedia podaje datę
urodzin ok. 267/6 r. p.n.e., zaś Wojciech Zalewski podaje datę ok. 258 r.
p.n.e.
Berenika urodziła się ok. 258 r. p.n.e.
(Wikipedia ok. 267 p.n.e.), a zmarła ok. 220 r. p.n.e., była córką króla
Magasa, władcy Cyreny (obecna Libia), a matką jej była Apame. Mało wiadomo na
temat jej dzieciństwa, ale na jej dorosłe życie na pewno miały wpływ rządy jej
ojca. Magas miał przyrodniego brata, króla Egiptu Ptolemeusza II Filadelfosa.
Między nimi bywało różnie. Jak to w rodzeństwie bywa często do kłótni dochodzi
za sprawą dziedziczonych majątków. I tak ojciec Ptolemeusza, ok. 300 r. p.n.e.,
uczynił swojego pasierba Magasa namiestnikiem Cyreny. Ten jednak chciał pełni
władzy i w 275 r. p.n.e. ogłosił się królem, co nie spodobało się
Ptolemeuszowi. Doszło do wojny, która jednak nie rozstrzygnęła sporu. Bracia jednak
doszli do porozumienia i w ramach pokoju Berenika II (córka Magasa) została
zaręczona z Ptolemeuszem III Euregetesem (synem Ptolemeusza II). Związek ten
miał być gwarantem pokoju. Został zawarty w celach politycznych. Zanim doszło
do zawarcia małżeństwa, umarł Magas, a do władzy po nim doszła jego żona Apame
(księżniczka syryjska), której nie podobał się zawarty sojusz. Była związana z
koalicją antyegipską i nie zamierzała dopuścić by Cyrena dostała się pod
panowanie Egiptu. Wezwała swojego brata Antygonosa Gonatasa Demetriosa Pięknego[1],
który przebywał w Macedonii by poślubił Berenikę. Córka Apame musiała się
poddać woli matki i poślubić swojego wujka, który nie był lubiany wśród
Cyrenejczyków. Maż Bereniki nie pozostawał jej wierny i od córki, wolał matkę.
Pewnie was nie dziwi ten kolejny kazirodczy układ, ale zapewne was zaskoczyło
to, że Apame sypiała nie tylko z własnym bratem, ale zarazem mężem swojej
córki. Czyli można przypuszczać, że to małżeństwo bardziej służyło jej, niż jej
dziecku. Co na to Berenika? Jej ten układ się nie podobał i stanęła na czele
spisku. Ta młoda dziewczyna przygotowała zasadzkę, w wyniku której jej mąż
zmarł w łożu swojej kochanki-siostry-teściowej Apame. Berenika postanowiła
ocalić życie własnej matki, ale pozbawiła ją władzy i sama stanęła na czele
Cyreny. Młoda władczyni postanowiła dokończyć sojusz, który zawarł jej ojciec z
wujkiem. I tym sposobem poślubiła Ptolemeusza III w wyniku czego Egipt i Cyrena
zostały połączone unią personalną. Ale czy aby na pewno ślub ten był
podyktowany tylko rozsądkiem i dobrem państwa? Wiadomo, że jako młoda dziewczyna
Berenika (11 lub 15 lat) nie miała doświadczenia w rządzeniu państwem i tutaj
ślub ze starszym kuzynem był zbawienny, jednak ponoć Berenice nie tylko układ
polityczny chodził po głowie. Ponoć od samego początku podobał jej się wybranek
ojca i może dlatego z łatwością przyszło jej pozbycie się męża… A kim był ten
wyjątkowy mężczyzna z którym Berenika postanowiła związać resztę swojego życia?
Otóż Ptolemeusz III Euregetes urodził się
ok. 284 r. p.n.e., a zmarł ok. 220 r. p.n.e., był synem Ptolemeusza II, króla
Egiptu i Arsinoe I. Do objęcia przez niego tronu, nie wiadomo co się z nim
działo. Źródła jedynie wspominają, że jego nauczycielem był Apolloniom z Rodos,
kolejny po Zenodocie z Efezu, kierownik Biblioteki Aleksandryjskiej. Czy miał
on wpływ na to jakim władcą stał się Ptolemeusz III? Zapewne tak. Panował w
latach 246 -221 p.n.e. i to z nikim innym, jak ze swoją młodą żoną Bereniką. Za
nim jednak opiszę, jaki udało im się stworzyć związek, parę faktów
historycznych związanych z panowaniem Ptolemeusza III. W pierwszych latach
swojego panowania odnosił spore sukcesy w wojnie z Syrią. Pod pretekstem pomocy
dla swojej siostry i odsuniętej żony Antiocha II Bereniki, i jej małoletniego
syna pokonał wojska Selekuosa, stając się władcą imperium Seleucydów. Jednak to
zwycięstwo było nie trwałe bo król musiał wracać do Egiptu, gdyż robotnicy i
chłopi grozili powstaniem, z powodu ucisku ekonomicznego. W 241 r. p.n.e.
zawarł pokój z Seleukosem, zrzekając się Syrii, ale zatrzymując wybrzeże Azji
Mniejszej. Prowadził również wojny z Macedonią, wspierając greckie miasta, a
nawet był nominowany na wodza wojsk achajskich. Po 241 r. p.n.e. nastało 20 lat
pokoju dla Egiptu, co zaowocowało rozkwitem ekonomicznym i kulturalnym państwa,
czynnie wspieranego przez króla. Był bardzo dobrym strategiem wojskowym, ale
również i dobrym władcą. To dzięki niemu Egipt rozkwitł. Czy siły nie dodawała
mu miłość swojej młodej żony? Na pewno było ona dla niego wielkim oparciem i
wspierała go w różnych inicjatywach.
MIŁOŚĆ
Na początku istnienia ten związek miał polityczny charakter. Jednak z
czasem przerodził się w prawdziwą miłość. Młoda żona tak oczarowała króla, że
wraz z nią rządził potężnym krajem. Byli bardzo dobrymi i sprawiedliwymi, jak
na tamte czasy władcami. Czy to miłość czy też wychowanie i wykształcenie
spowodowało, że Ptolemeusz był bardzo dobrym królem? Pewnie jedno i drugie
miało na to wpływ. Niewątpliwie on i
jego żona bardzo dbali o ludzi. Przykładowo odebrane Persom bogactwa świątyń
egipskich, zostały zwrócone właścicielom, czym zjednali sobie kapłanów. Za ich
panowania odbył się w Kanopos (238 r. p.n.e.), synod kapłanów z całego Egiptu.
Ptolemeusz wydał szczególny i uroczysty dekret, zapisany w języku greckim,
demotycznym ale też i hieroglifami. Od tamtej pory tak były zapisywane dekrety.
Był on za tradycją egipską czym znów zjednał sobie kapłanów. Na tym Synodzie mu
i jego żonie oddano boską cześć, za wszystkie dobrodziejstwa jakie dokonali. Od
tamtej pory byli czczeni za życia jako Theoí Euérgetaj (Bóstwo Dobroczynne). Władca
zasłynął rozpoczęciem budowy świątyni Horusa w Edfu (najlepiej do dziś
zachowana) oraz licznymi pracami budowlanymi na wyspie File, na Elefantynie, w
Esne, okręgu ebańskim, oazie Charge oraz w Kanopos i Aleksandrii. Urządził też
drugą bibliotekę w Serapeum aleksandryjskim i starał się o pozyskiwanie do niej
książek. Opiekował się wraz z żoną uczonymi i pisarzami. Na ich dworze gościli
Kallimach, Konon i Eratostenes. Jedyny
minus jaki można mu przypisać to to, że urządzał polowania na słonie. Jednak
jak by nie patrząc to za ich rządów Egipt znalazł się u szczytu swojej potęgi i
stał się pierwszym mocarstwem w basenie Morza Śródziemnego. Byli bardzo
szczęśliwym i kochającym się małżeństwem. Król był mądry oraz sprawiedliwy, a
królowa słynęła z dobroci i wrażliwości. Z tej miłości zrodziło się 5 dzieci:
Ptolemeusz IV Filopator, Magas, Arsinoe III, Berenika i piątego dziecka imię
jest nie znane (przypuszczalnie Lizymach lub Aleksander). Jeśli jednak wątpicie,
że ich związek przepełniała miłość, to nie musicie. Oto dowód: kiedy król
przebywał na wojnie z Seleucydami, Berenika tak bardzo martwiła się o swojego
ukochanego, że ofiarowała Afrodycie (bogini miłości) swój piękny warkocz. W
tamtym okresie była to bardzo ceniona ozdoba kobiet: symbol kobiecości,
szczęścia i nadziei. Pragnęła by jej mąż wrócił do niej żywy i zdrowy. Piękny warkocz
w niezwykłych okolicznościach zniknął z ołtarza i nadworny astronom, Kanon z
Samos oświadczył, że Afrodyta, doceniła wielką miłość Bereniki, zamieniając
warkocz w gwiazdozbiór. Jest on od tysiącleci gwiazdorem Bereniki. Król
oczywiście wrócił z wojny i czy to za namową żony czy własnego osądu doszedł do
porozumienia z wrogiem. Można przypuszczać, że nie chciał by jego ukochana
więcej się zamartwiała, dlatego zrobił wszystko by w królestwie zapanował
pokój. Przez kolejne 20 lat mądrze zarządzał wraz z żoną państwem, o czym już
wspominałam, oraz cieszył się jej miłością. Ptolemeusz zmarł śmiercią naturalną
w ok. 220 r. p.n.e., a co stało się z jego żoną? Otóż została ona otruta tuż po
śmierci swego ukochanego na rozkaz najprawdopodobniej syna Ptolemeusza IV
Filopatora. Taka ironia, sama kiedyś przyczyniła się do śmierci swojego pierwszego
męża (też otrucie) i w podobnych okolicznościach sama zakończyła swój żywot.
Miłość Bereniki i Ptolemeusza
stała się tematem wielu utworów np. poematu Kallimacha „Warkocz Bereniki” oraz
opery Domenico Giuseppe Scarlattiego „Berenice Regine d’Egitto”.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Berenika_II
Takie historie przywracają wiarę w miłość, że jednak jak na tamte czasy się nie zdradzali i byli szczęśliwi :)
OdpowiedzUsuń